Informacje ogólne o Tatrach
Przyroda
Przyroda Tatr to bogactwo gatunków zarówno pospolitych, typowo wysokogórskich, jak i endemicznych, czyli występujących tylko na tym terenie. Flora i fauna Tatr objęta jest ścisłą ochroną. Dla turysty oznacza to, że nawet tak wydawałaby się mała ingerencja, jak zrywanie jagód, jest tutaj zabroniona.
Roślinność i piętra klimatyczne
Roślinność Tatr ukształtowana jest zgodnie z rozkładem pięter klimatycznych uwarunkowanych wysokością. Obszary położone do około 1550 m n.p.m. to zalesiony obszar reglowy dzielący się na regiel dolny (do 1250 m n.p.n.) i regiel górny. W obu obszarach dominującym gatunkiem jest świerk, przy czym w reglu dolnym spotkać można również sporą ilość drzew liściastych.
Obszary leżące między 1550-1800 m n.p.m. to piętro subalpejskie porośnięte kosodrzewiną. Między 1800 a 2200 m n.p.m. zanika kosodrzewina, a zbocza górskie porastają hale, czyli łąki wysokogórskie tworzące piętro alpejskie.
Zarówno piętro alpejskie, jak nieco niżej położone polany charakteryzują się bogactwem gatunków roślin kwiatowych o niezwykle ciekawych kształtach i kolorach. W obszarze łąk wysokogórskich spotkać można bylinę o nazwie sit skucina, która jesienią przybiera czerwono-rdzawy kolor. Od barwy tej rośliny wzięła się nazwa Czerwonych Wierchów.
Powyżej piętra alpejskiego, na wysokości ponad 2200 m n.p.m. powoli zanika roślinność, a krajobraz przybiera skalny charakter tworząc piętro subniwalne. Mimo surowości tego piętra, między turniami można spotkać gdzieniegdzie porastające je rzadkie trawy i rośliny kwitnące. Piętro niwalne, czyli warstwa wiecznego śniegu i lodu nie występuje w Tatrach.
Niezwykłą, choć sezonową atrakcją Tatr są krokusy (szafran spiski), które wiosną, gdy na tej wysokości ustąpią już śniegi, porastają polany górskie w części reglowej. Polany te (jak Polana Chochołowska czy Polana Kopieniec) przybierają wówczas fioletowy kolor. Z tego choćby powodu warto odwiedzić niżej położone partie Tatr w kwietniu lub na początku maja, mimo że w wyższych partiach gór panują jeszcze wówczas warunki typowo zimowe i turystyka wysokogórska jest wtedy jeszcze bardzo niebezpieczna.
Zwięrzęta w Tatrach
Tatry są miejscem zamieszkania licznych gatunków zwierząt. Podobnie, jak w przypadku flory, występują tu gatunki pospolite, jak i endemiczne. Wiele gatunków występuje również w innych niż tatrzańskich lasach - sarny, jelenie, lisy, rzadko wilki i rysie. W Tatrach występuje również wiele gatunków owadów, u których można zaobserwować wykształcenie cech przystosowawczych do trudnych górskich warunków.
Jedynym naturalnie zarybionym spośród polskich jezior tatrzańskich jest Morskie Oko, w którym żyje pstrąg potokowy. W sztuczny sposób zarybiony pstrągiem został Zielony Staw Gąsienicowy, dzięki czemu przedstawicieli tego samego gatunku można spotkać również w tym stawie.
Symbolem Tatr jest kozica, która znalazła się w zarówno w emblemacie Tatrzańskiego Parku Narodowego, jak i jego słowackiego odpowiednika - TANAPu. To średniej wielkości zwierzę rozmiarami dorównujące sarnie zamieszkuje wyższe piętra górskie - hale i turnie. Kozice znakomicie poruszają się w trudnym terenie skalnym. Z podziwem można obserwować, jak szybko i zwinnie potrafią pokonywać nawet bardzo strome odcinki. Kozice często spotkać można tuż przy szlaku. Są dość płochliwe, ale czasami pozwalają podejść na odległość kilku metrów. Uciekają w momencie, gdy uznają, że dzieląca je od ludzi odległość przestaje im dawać poczucie bezpieczeństwa. Kozica tatrzańska posiada szereg cech (nieznacznie) odróżniających ją od kozic zamieszkujących inne góry Europy, dlatego została uznana za odrębny podgatunek. Samice kozic gromadzą się w stadach wspólnie wychowując potomstwo. Jeżeli zauważymy kozicę z młodymi, lepiej ostrożnie się wycofać. Capy, czyli samce, w przeciwieństwie do samic przez większą część roku wiodą samotny żywot przyłączając się do stada jesienią w okresie rui. Na terenie polskiej części Tatr żyje około 100 sztuk tych zwierząt.
Równie charakterystycznym gatunkiem żyjącym w naszych Tatrach jest świstak. Ten długości około 50 cm gryzoń z rodziny wiewiórkowatych podobnie jak kozica zamieszkuje górne piętra klimatyczne. Świstaki są zwierzętami stadnymi. W czasie żerowania jeden z członków stada pełni rolę wartownika stojącego na tylnich łapach obserwując okolice. Świstem, od którego pochodzi nazwa gatunku, ostrzega współtowarzyszy o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Obserwacja świstaków ze względu na dużą płochliwość i ich niewielkie rozmiary nie jest łatwa. Mimo że można je spotkać nieopodal szlaków, często kryją się między głazami lub za kosodrzewiną.
Największym i budzącym największe emocje spośród tatrzańskich zwierząt jest niedźwiedź brunatny. Po polskiej stronie Tatr występuje kilkanaście sztuk przedstawicieli tego gatunku. Niedźwiedź jest gatunkiem niebezpiecznym dla człowieka, jednak wbrew często spotykanym opiniom niedźwiedzie rzadko dążą do kontaktu z ludźmi. Niedźwiedź, mimo że jest gatunkiem drapieżnym, żywi się przeważnie pokarmem pochodzenia roślinnego (jagodami, nasionami) oraz niewielkimi zwierzętami (larwami, ślimakami), rzadziej padliną, a na samym końcu jego jadłospisu znajdują się upolowane samodzielnie większe ssaki (kozice, sarny, jelenie). Ostatnie spotkanie człowieka z niedźwiedziem zakończone tragicznie miało miejsce przez II Wojną Światową, kiedy niedźwiedzie były obiektem polowań i ich agresja w stosunku do ludzi była uzasadniona. Obecnie niedźwiedzie są chronione, co zapewne przyczyniło się również do zmiany ich stosunku do nas. Niedźwiedzie unikają kontaktu z człowiekiem i my również powinniśmy unikać kontaktu z nimi.
Zdecydowanie niekorzystnym zjawiskiem wśród tatrzańskich drapieżników jest ich skłonność do synantropizmu, czyli wykorzystywania bliskości ludzi dla zaspakajania własnych (w tym przypadku pokarmowych) potrzeb. Dotyczy to w szczególności niedźwiedzi, ale także np. lisów. Zwierzęta te zamiast zdobywać pożywienie w swoim naturalnym środowisku podchodzą do schronisk i szlaków, gdzie wyszukują pozostawionych odpadków bądź domagają się pożywienia bezpośrednio od turystów. W przypadku niedźwiedzi jest to szczególnie niebezpieczne, gdyż przyzwyczajony do zdobywania pożywienia w ten sposób, zatraca on naturalną skłonność do unikania kontaktu z ludźmi i może stać się dla nas bezpośrednim zagrożeniem. Dlatego będąc w górach zabierajmy ze sobą wszystkie odpadki. Pamiętajmy, że dbając o przyrodę w ten sposób przyczyniamy się także do podniesienia poziomu naszego bezpieczeństwa.